Znaki rozpoznania

Kim jest lider odnoszący sukces?

Trudno jednoznacznie wskazać jedną cechę lidera, która decyduje o jego sukcesie. Bez wątpienia skuteczny lider to taki, który oddziałuje, wpływa i przewodzi innym. Fakt, iż jako liderzy wiemy i potrafimy, nie ma najmniejszego znaczenia, dopóki nie znajdziemy sposobu, aby inni chcieli to od nas wziąć.

Nie mam najmniejszych wątpliwości, że liderstwo rozpoczyna się od przywództwa nad sobą. Ponieważ nie można dzielić się czymś, czego sami nie posiadamy. Przywództwo nad sobą polega na odnalezieniu osobistej autentyczności poprzez głęboką świadomość, umiejętność elastycznego uruchamiania posiadanych zasobów adekwatnie do sytuacji TU i TERAZ, a także umiejętność i gotowość do tworzenia zażyłych i twórczych relacji interpersonalnych.

Drugim krokiem na drodze lidera jest przywództwo dla innych. Rozumiane jako zbiór postaw, wiedzy i umiejętności. Aby lider mógł przewodzić innym, musi mieć w sobie postawę uważności, dzięki której będzie potrafił uwzględniać potrzeby ludzi, których prowadzi. Taki lider musi doskonale znać siebie, to daje mu szansę do poznania innych. Dzięki czemu ADEKWATNIE do sytuacji TU i TERAZ potrafi uruchamiać zasoby, którymi dysponuje. Kluczowym jest to, że nie możemy być liderami jednowymiarowymi, musimy być elastyczni, zwinnie wykorzystując pełnię potencjału, jaki w nas drzemie. Kiedy nasz „Dorosły Pozostaje na Pokładzie”, adekwatnie odpowiadając na sytuację TU i TERAZ, jako liderzy możemy tworzyć i umacniać kluczowy element każdego dobrze funkcjonującego zespołu, jakim są twórcze i zażyłe relacje interpersonalne.

Ważne, aby lider poza postawą, wiedzą i umiejętnościami posiadał również narzędzia, za pomocą których będzie w stanie skutecznie oddziaływać i wpływać na innych. Takim narzędziem jest ekonomia znaków rozpoznania, które posiada każdy z nas.

Czym są znaki rozpoznania?

W Analizie Transakcyjnej określa się w ten sposób wszystko to, co sygnalizujemy w relacji – to, co mówimy i pokazujemy innym, ale też i sobie. Analiza tego, jakie znaki rozpoznania dajemy i jakie odbieramy, jest bardzo cenną informacją dla naszego liderskiego sposobu funkcjonowania. Znaki rozpoznania są dla nas niczym tlen, czego dowodzą badania Rene’go Spitza,

w drastyczny sposób pokazujące, iż dzieci pozbawione znaków rozpoznania w procesie dorastania, nie tylko rozwijały się gorzej, ale wręcz cofały się i regresowały się w rozwoju. Dlatego też umiejętnie stosowane nie tylko dają liderowi ogromną moc oddziaływania, ale w znaczący sposób podnoszą jakość jego życia.

Rodzaje znaków rozpoznania?

Znaki rozpoznania to 6 elementów, które mogą występować w różnej konfiguracji. Mamy znaki rozpoznania fizyczne i psychologiczne. Przykładem pierwszego z nich może być uścisk dłoni, poklepanie po ramieniu lub kopniak - nie tylko ten przyjacielski. Znaki rozpoznania psychologiczne są to wszystkie komunikaty werbalne i niewerbalne, które wydobywamy z siebie. Może to być słowo dziękuję, przepraszam, mam już tego dość lub też informacja złości mnie, kiedy nie dotrzymujesz wcześniej danych obietnic.

Za kolejnymi dwoma rodzajami znaków rozpoznania stoi intencja, są to pozytywne znaki rozpoznania (np. uścisk na przywitanie, podziękowanie za świetnie przygotowany raport, albo też docenienie zaangażowania pracowników – "Panowie świetna robota! Brawo!"). Jest to wypowiedź, gest, znak, które odbieramy jako miłe, wspierające, za którymi stoi dobra intencja. Mamy również negatywne znaki rozpoznania (np. mina, której nie chcielibyśmy oglądać, krytyka naszej pracy – "Raport, który przygotowałeś jest do poprawy, brakuje w nim większości kluczowych danych o naszym produkcie", czy też okazywanie dezaprobaty dla naszej osoby – "Nie ufam ci i nie chcę z tobą współpracować!"). Negatywne znaki rozpoznania odbieramy jako informacje trudne i nieprzyjemne, za którymi stoi negatywna intencja. Warto wspomnieć, że nie za każdym negatywnym znakiem rozpoznania stoi negatywna intencja. Wielokrotnie jako liderzy udzielamy informacji zwrotnej naszym współpracownikom, co w większości przypadków nie jest przyjemne dla pracownika i lidera. Jest to konieczne, ponieważ to lider wie, więc koryguje, modelując poprawne sposoby zachowania i interweniując wobec niedotrzymanych ustaleń i kontraktów.

Ostatnie dwa elementy to warunkowe i bezwarunkowe znaki rozpoznania. Pierwsze z nich dawane są w odpowiedzi na coś konkretnego, jak sama nazwa wskazuje, muszą być spełnione określone warunki. (np. "Dziękuję ci za twoje dzisiejsze zaangażowanie przy usuwaniu awarii maszyny" lub też warunkowy negatywny "Nie akceptuję, kiedy się spóźniasz, oczekuję, abyś kończył przerwę równo z kolegami i koleżankami").

Znaki bezwarunkowe dotyczą istnienia, mamy do tej osoby określony stosunek niezależnie od tego, co ta osoba robi (np. kiedy mówimy naszym dzieciom kocham cię lub współpracownikom lubię cię). Każdy z nas potrzebuje zarówno tych warunkowych, jak i bezwarunkowych znaków rozpoznania, aby czuć się dobrze, utrzymać wysoką motywację, a także nadawać sens swoim bieżącym działaniom.

Warianty znaków rozpoznania

POZYTYWNY BEZWARUNKOWY

"Lubię cię", "Bardzo cię cenię", "Świetny z ciebie gość", "Miło cię widzieć", "Kocham cię", "Fajnie, że jesteś", uścisk dłoni czy poklepanie po ramieniu.

Są to znaki rozpoznania, które dotyczą docenienia i uznania czyjegoś istnienia bez żadnych warunków. Zazwyczaj są to krótkie wypowiedzi lub gesty, które mają gigantyczną moc. Bardzo często stanowią sposób budowania poczucia wartości naszych współpracowników, a także naszej zażyłej i twórczych relacji z nimi.

POZYTYWNY WARUNKOWY

"Doskonale poprowadziłaś dzisiejszą prezentację", "Twoje pomysły na usprawnienie procesu produkcji są genialne", "Dziękuje, że zostałeś dziś po godzinach i pomogłeś mi z przygotowaniem raportu", "Pięknie posprzątałeś mieszkanie", Dziękuję ci, że tak troskliwie opiekujesz się naszymi dziećmi.

Są to znaki rozpoznania, które dotyczą docenienia i uznania czyjejś pracy, tego co ktoś zrobił lub wykonał. Bardzo ważne jest, by dając tego rodzaju znaki, precyzyjnie wskazywać co było dla nas istotne i ważne w zachowaniu drugiej strony. Dziękuję ci za twoje zaangażowanie w pracę nad tym projektem. Szczególnie doceniam twoją niezawodność i to, że twoje raporty są zawsze na czas.

Pozytywne bezwarunkowe i warunkowe znaki rozpoznania to narzędzia, dzięki którym możemy odpowiedzieć na wyzwanie postawione przez Instytut Gallupa w czwartym pytaniu testu Q12 Czy w ciągu ostatnich siedmiu dni czułem się choć raz doceniony?. Będąc uważnym, uwzględniając potrzeby współpracowników, mogę i powinienem dostarczać im informację potwierdzającą, że są dla mnie istotni, że ich praca i wysiłek jest dla mnie ważny. Nie ma gorszej psychologicznej kary dla człowieka od poczucia bycia przezroczystym i niewidocznym. Świadomy lider wie, jak temu zapobiec, systematycznie pracując zarówno warunkowymi, jak i bezwarunkowymi znakami rozpoznania. Każdy z nas niezależnie od płci, wieku czy wykształcenia potrzebuje odpowiedniej i adekwatnej mieszanki tych dwóch rodzajów informacji od swojego lidera.

NEGATYWNY BEZWARUNKOWY

"Jesteś do niczego!" "Jesteś głupi!" "Kompletna z ciebie łamaga." "Nienawidzę cię." "Nie lubię cię." "Nie chcę mieć z tobą nic wspólnego."

Są to znaki rozpoznania wyrażające zdecydowaną dezaprobatę, wyraźnie informują, że kogoś nie akceptujemy i nie ma tu znaczenia, co ta osoba robi lub czego nie robi. Nie lubimy jej i dajemy to wyraźnie znać. Są to bardzo mocne komunikaty. Są to jedyne znaki rozpoznania, których warto unikać, ponieważ niosą ze sobą szereg negatywnych konsekwencji psychologicznych. Takich jak utrata poczucia wartości, utrata poczucia sprawstwa i kompetencji. Lider nadużywający tego rodzaju znaków rozpoznania bez wątpienia idzie w złą stronę, najczęściej obnażając swoją niekompetencję i bezsilność.

NEGATYWNY WARUNKOWY

"Przeszkadza mi kiedy krzyczysz." "Nie odpowiada mi to." "Jesteś bardzo rozkojarzony, za chwilę dojdzie do wypadku." "Wkurza mnie, kiedy nie dotrzymujesz ustalonych terminów."

Są to znaki rozpoznania wyrażające dezaprobatę, niezadowolenie, złość lub frustrację związaną z jakimś zachowaniem, działaniem lub jego brakiem. Negatywny warunkowy, jak i każdy inny znak rozpoznania możemy zasygnalizować bez słów np. robiąc minę, która mówi dałeś ciała lub kręcąc głową, kiedy nasz pracownik chce ominąć ważną procedurę. Jest to bardzo ważna kategoria znaków rozpoznania w codziennym funkcjonowaniu lidera. To właśnie one dają szansę kreowania zachowania naszych współpracowników. Używając negatywnych warunkowych znaków rozpoznania, dajemy wyraźną informację naszym współpracownikom, że granice czy ustalenia zawartego wcześniej kontraktu zostały przekroczone. Każdy z nas potrzebuje tego rodzaju informacji, aby móc się rozwijać i wzrastać. Nie możemy jednak zapomnieć, że poza negatywnymi warunkowymi znakami rozpoznania nasi współpracownicy potrzebują pozytywnych warunkowych i bezwarunkowych. Menedżer nadużywający negatywnych znaków rozpoznania, wyznając archaiczną idę – jak nic nie mówię to znaczy, że wszystko jest dobrze, idzie bardzo złą drogą.

Jak korzystać ze znaków rozpoznania?

Eric Berne, twórca Analizy Transakcyjnej, ostrzega przed plastikowymi znakami rozpoznania. Czym one są? Sięgnijmy po przykład: "Tadeuszu wykonałeś dziś na spotkaniu świetną pracę. Naprawdę jestem z ciebie zadowolony. Bardzo proszę, zostań ze mną, pomożesz mi posprzątać".

Czasami otrzymując znak rozpoznania, czujemy przysłowiowy plastik w ustach. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy jest on nieszczery, nieautentyczny i jego intencja jest manipulująca. Jako liderzy musimy za wszelką cenę, unikać plastikowych znaków rozpoznania.

Znaki rozpoznania mają ogromną moc tylko wtedy, kiedy dajemy je, zachowując te trzy zasady:

• kiedy są PRAWDZIWE
• kiedy są ADEKWATNE
• kiedy są PROSTE I ZROZUMIAŁE

Przygotowując się do świadomego korzystania ze wszystkich dostępnych nam znaków rozpoznania, powinniśmy pamiętać o jeszcze jednej ważnej informacji. Jako gatunek homo sapiens stojąc przed wyborem jakikolwiek znak rozpoznania lub żaden, zawsze wybierzemy jakikolwiek. Co ta informacja oznacza w praktyce dla lidera? Jeżeli nie zaspokoisz zapotrzebowania na znaki rozpoznania twoich ludzi, oni się o to upomną.

Brak rozpoznania to częsta przyczyna trudnych i niepoprawnych zachowań naszych współpracowników. Potrzeba rozpoznania zawsze będzie silniejsza, nawet jeżeli drogą do jej zaspokojenia będą zachowania wykraczające w negatywny sposób poza standard poprawnego i pożądanego zachowania. Pomimo tego, że już od dawna my jako liderzy i nasi współpracownicy nie jesteśmy w szkole, mechanizm pozostaje zupełnie ten sam. Jeżeli jako uczeń nie mogliśmy otrzymać wystarczająco dużo rozpoznania, będąc prymusem, otrzymując dobre stopnie na lekcjach, odnosząc sukcesy w innych zajęciach pozaszkolnych lub brylując na lekcjach wychowania fizycznego, zdobywaliśmy potrzebne nam rozpoznanie, stając się klasowym chuliganem lub też błaznem. Stojąc przed wyborem jakikolwiek znak rozpoznania lub żaden, decydowaliśmy się na jakikolwiek, dając koledze w nos czy rzucając w nauczycielkę kredą. Jako lider możesz zatrzymać tego typu negatywną transformację w przypadku twoich współpracowników.

Kiedy już wiesz, czego pod żadnym pozorem nie robić! Pora omówić, w jaki sposób skutecznie pracować ze znakami rozpoznania. Proces ten nazywamy ekonomią znaków rozpoznania, która u każdego z nas ma swoją indywidualną charakterystykę. Pracując z ekonomią znaków rozpoznania, powinniśmy pamiętać o dwóch elementach. Pierwszym jest świadomość, że skuteczny lider wywiera wpływ na swoje otoczenie, wie jak wygląda jego ekonomia. Po drugie lider działa, dostosowując swoją ekonomię znaków rozpoznania adekwatnie do potrzeb środowiska. Jeżeli nie robiłeś czegoś do tej pory, to nie oznacza, że nie możesz zacząć tego robić, robiąc to lepiej, skuteczniej i bardziej świadomie.

DAWANIE

Pierwszą czynnością w obszarze ekonomii znaków rozpoznania jest ich dawanie. Warto, abyś zadał sobie pytanie o to, jak często dajesz innym pozytywne, a jak często negatywne znaki rozpoznania. Zastanów się, kiedy ostatni raz doceniłeś pracę któregoś z twoich współpracowników? Jak często dziękujesz za poprawnie wykonane zadanie i zaangażowanie wkładane przez twoich ludzi. Pomyśl, kiedy i w jaki sposób udzielasz negatywnych znaków rozpoznania. Czy tym informacjom towarzyszy dobra intencja? Czy korzystasz z negatyw-nych bezwarunkowych znaków rozpoznania i dlaczego to robisz? Skuteczny lider silnie oddziałujący na swoje środowisko nie powinien mieć zdecydowanej nierównowagi, po jednej ze stron. Jeżeli widzisz wyraźną przewagę w udzielaniu negatywnych znaków rozpoznania, to najwyższy czas to zmienić. Twoi ludzie poza rozmowami korygującymi potrzebują również uznania i pochwał. Jeżeli znacznie lepiej idzie ci chwalenie, ale zbyt często rezygnujesz z udzielania negatywnych znaków rozpoznania ze względu na psychologiczne koszty, które poznosisz, to najwyższy czas zebrać się w garść i z odwagą rozpocząć modyfikacje zachowań wokół ciebie. Pamiętaj, nie musisz być agresywny i nadmiernie dominujący, mówiąc nie.

BRANIE

Drugą czynnością jest branie znaków rozpoznania. Zastanów się, jak często przyjmujesz pozytywne znaki rozpoznania? Jak często przyjmujesz negatywne znaki rozpoznania? Lider mający siłę oddziaływania powinien charakteryzować się możliwie jak najwyższym poczuciem wartości i adekwatną samooceną. To połączenie daje nam liderską pokorę, dzięki której jesteśmy wstanie przyjąć negatywną informację zwrotną. Wiem, nie jest to łatwe! Ale dzięki tego rodzaju informacjom można wzrastać i się rozwijać. Równie ważna jest umiejętność przyjmowania pozytywnych przekazów na swój temat. Kiedy zrobiłeś coś świetnie lub doskonale, nie udawaj fałszywej skromności, przyjmij pozytywny znak rozpoznania i pozwól, aby cię wsparł i dodał wewnętrznie energii i siły do prowadzenia innych.

PROSZENIE

Trzecią czynnością jest proszenie o znaki rozpoznania. Zastanów się, jak często prosisz innych o znaki rozpoznania, kiedy ich potrzebujesz? Zarówno te pozytywne, jak i negatywne. Jedną z kluczowych umiejętności lidera jest automotywacja. Aby móc się skutecznie samomotywować potrzebujemy danych, informacji z zewnątrz dotyczących tego, jak działamy – co robimy dobrze? Czego jest w naszym zachowaniu za dużo lub za mało? Posiadając umiejętność proszenia o znaki rozpoznania, zyskujemy gigantyczny obszar wiedzy, dzięki której możemy modyfikować i adekwatnie dostosowywać nasze zachowanie. Lider ze względu na zajmowaną pozycję znajduje się na czele zespołu, który prowadzi. Jego rola bardzo często wymusza fakt, iż to on daje znaki rozpoznania. Lider to też człowiek, który posiada te same potrzeby co jego ludzie i podlega tym samym mechanizmom. Dlatego nie zapominaj, aby prosić o znaki rozpoznania, to pozwoli ci to modyfikować twoje zachowanie.

ODRZUCANIE

Czwartą czynnością jest odrzucanie znaków rozpoznania. Zastanów się, jak często odrzucasz manipulacyjne znaki rozpoznania? Jak często odrzucasz niesprawiedliwe znaki rozpoznania? Wokół ciebie nie zawsze będą wyłącznie osoby o dobrych intencjach. Dlatego bądź uważny, sprawdzaj intencje ludzi wokół ciebie i nie obawiaj się bronić własnego interesu. Jednak zachowaj przy tym ostrożność, ponieważ czasami ważne i rozwojowe informacje zwrotne są dla nas trudne

i mocno nas konfrontują, przez co odrzucamy je lub dodajemy im manipulacyjnych intencji.

DAWANIE SAMEMU SOBIE

Ostatnią piątą czynnością jest dawanie samemu sobie znaków rozpoznania. Czynność ta odpowiada za klimat wewnętrznego dialogu, jaki ze sobą prowadzimy. Zastanów się, jak często dajesz pozytywne znaki rozpoznania sobie samemu? Jak często dajesz negatywne znaki rozpoznania sobie samemu? To jak traktujemy siebie samych w bezpośredni sposób przekłada się na to, jak traktujemy innych. Zastanów się, jaki klimat panuje w twoim wnętrzu? Odpowiedz sobie na pytanie, czym się karmisz? Nie wyobrażam sobie sytuacji, abym będąc pracownikiem, chciał podążać za liderem zgorzkniałym, zniechęconym, zarozumiałym lub zakochanym we własnej doskonałości i nieomylności. Jako liderzy silnie oddziałujący i wpływający na rzeczywistość wokół nas powinniśmy wykazywać się wewnętrzną integralnością i dojrzałością.

Sprawdź czym się karmisz!

Znaki rozpoznania mają wielką moc. Kiedy lider wie, jak wygląda jego ekonomia znaków rozpoznania może zacząć być elastyczny i adekwatnie dostosowywać swoje zachowanie do potrzeb i okoliczności, w których się znajduje. Lider to osoba, która bezustannie oddziałuje i wpływa na otoczenie wokół i samego siebie. Jest aktywny i świadomy w procesie komunikacji, dzięki czemu może prowadzić innych. Narzędziem, z którego powinien świadomie korzystać każdego dnia, są znaki rozpoznania.

Ćwiczenie – zastanów się:

1. Co moja ekonomia znaków rozpoznania mówi mi o mnie?
2. Jakie konsekwencje dla mojego życia zawodowego niesie moja ekonomia znaków rozpoznania?
3. Co powinienem zrobić z moją ekonomią znaków rozpoznania?
4. Od czego zacznę zmianę?