Muhammad Yunus – lider bankowości na opak

Jeśli wciąż nie znasz tej postaci, albo Twoje skojarzenia krążą wokół piłkarzy, to koniecznie czytaj dalej!

Profesor Yunus został nagrodzony Noblem w 2006 r. za zwalczanie biedy i nierówności społecznych. Fakt ten jest o tyle zaskakujący, że Muhammad Yunus, który urodził się w 1940 r w Bangladeszu, wychował się w jednym z najbiedniejszych państw. Jest to również jeden z najludniejszych krajów świata, bardzo często nawiedzany przez tropikalne cyklony, podczas których ginie wielu ludzi.

Muhammad swoje pierwsze lata życia spędził na wsi. Przeprowadzka do Cottogram – drugiego największego banglijskiego miasta, miała wkrótce znacząco zaważyć na jego życiu. Mimo ciężkiej choroby matki, zdobył solidne wykształcenie w jednym z najlepszych instytutów edukacyjnych w Bangladeszu, Chittagong Collegiate School. Po ukończeniu studiów Muhammad dostał posadę asystenta w Szkole Ekonomii, a niedługo potem sam został wykładowcą ekonomii w Chittagong.

Po stypendium Fulbrighta na niepublicznym Uniwersytecie Vanderbilta w USA, uzyskał stopień doktorski. W Stanach został na dłużej i przez kolejne trzy lata był związany z Middle Tennessee State University. Ale bez względu na to gdzie mieszkał, zawsze mocno angażował się w działania prospołeczne.

Do Bangladeszu wrócił tuż po zakończeniu wojny o niepodległość od Pakistanu. Po latach spędzonych w amerykańskim dobrobycie przeżył szok w zderzeniu z biedą, która ogarnęła ojczyznę. Tysiące ludzie umierało z głodu na ulicach. „Wykłady o teoriach ekonomii, które prowadziłem wtedy na uniwersytecie w Chittagong College, z dnia na dzień zaczęły brzmieć jak science fiction” – mówił w wywiadzie dla National Geographic Polska, przeprowadzonym przez Julię Lachowicz w 2017 r.

Bangladesz to kraj muzułmański, gdzie kobieta nie powinna rozmawiać z mężczyzną, który nie jest jej mężem. Mimo to, Muhammad zdobył się na nawiązanie kontaktu z pewną chałupniczką, która utrzymywała się z wyplatania bambusowych stołków. To spotkanie uświadomiło mu jak trudno jest, mimo wielkiej pracowitości i zdolności, wyrwać się z kręgu ubóstwa. Kobieta sprzedawała swoje rękodzieło, warte w stolicy co najmniej 2 dolary, za równowartość 2 centów. Nie miała pieniędzy na zakup surowca. Była więc zmuszona kupować go od zleceniodawcy. Ten, w zamian, wymuszał na niej zobowiązanie sprzedaży mu stołka po niegodziwie niskiej cenie.

Tak profesor Muhammad Yunus wpadł na pomysł mikropożyczkek i Grameen Bank. Jego idea, dla wielu wydawała się szalona, bo w dużej mierze opierała się na zaufaniu wobec zubożałych kobiet. Aktualnie, ponad 90% osób korzystających ze wsparcia Grameen Bank stanowią właśnie kobiety.

Muhammad zorganizował swój bank w taki sposób, aby wzięcie drobnej pożyczki było możliwe z pominięciem tradycyjnej bankowej biurokracji, która zazwyczaj blokuje najbiedniejszym dostęp do mikrokredytu. Oprocentowanie wynosi maksymalnie 20%, czyli mniej więcej tyle, ile w tradycyjnych bankach. Pożyczkę może wziąć każdy, kto dołączył do grupy minimum pięciu innych pożyczkobiorców i ma pomysł na biznes. Taka grupa ma za zadanie pomagać w biznesie rozpoczętym za mikrokredyt i być oparciem w spłacaniu wierzytelności. Jeżeli uda się spłacić zaciągnięty dług, to można starać się o kolejną pożyczkę o wyższej wartości. I w ten sposób powoli wychodzić z biedy.

Ścieżka, którą obrały miliony żebraczek, przemieniła je w bizneswomen. Są to kobiety, które dziś jeżdżą własnymi samochodami. Aż 98 proc. pożyczek oddawanych jest terminowo.

Podczas gdy inne banki wyśmiewały pomysł Muhammada, on sam mówił, że nie odcina się od tradycyjnej bankowości. „Wręcz przeciwnie, jest mi bardzo potrzebna. Podglądam, co oni robią, analizuje ich rozwiązania, sprawdzam systemy. A potem po prostu robię wszystko dokładnie na odwrót”.

Co więcej, Grameen Bank zajmuje się potrzebami swoich klientek, w wielu innych aspektach, niż tylko finansowym. Kobiety, które dotychczas dosłownie walczyły o przeżycie, mają zapewnioną kompleksową opiekę w postaci warsztatów wspólnego śpiewu czy ćwiczeń na świeżym powietrzu. Chodzi o to, by pomóc im w odzyskaniu swojej godności i dać poczucie bycia częścią grupy, na którą mogą liczyć. Wprowadzono nawet obowiązujący sposób przywitania, który przypomina salutowanie, tak, by nauczyć je trzymania wysoko głowy i wyprostowanej dumnej pozycji.

W 2006 r., w uzasadnieniu wyboru profesora Yunusa, Akademia Szwedzka napisała: Nie będzie można osiągnąć trwałego pokoju, dopóki duże grupy ludności nie znajda sposobu na wydostanie się z nędzy.

Sukces modelu mikrofinansowania Grameen Banku zainspirował podobne przedsięwzięcia w wielu krajach. Mimo licznych kontrowersji, które narosły od wokół mikrokredytów z wysokim oprocentowaniem, dziś 80-letni profesor jest wciąż bardzo dumny z tego, że to właśnie Bangladesz pozostaje kolebką mikrokredytów dla ubogich.

Biografia Muhammada Yunusa jest pełna przykładów transgresji pozytywnej, o której pisał prof. Kozielecki. Naszym celem jest inspirowanie w oparciu o wiedzę. Dlatego w kolejnym artykule będziemy chcieli połączyć fakty z życia profesora Yunusa z jego transgresyjną postawą Lidera. Gorąco zachęcamy Cię do lektury.